تربیت کاریکاتوری فرزندان/ توجه به یک عامل و رهاسازی سایر متغیرها

به گزارش خبرنگار مهر، آمارها نشان می دهد، نوجوانان و جوانان این استان از جریان تربیتی والدین خود ناراضی و هر روز شکاف دو نسل افزون تر می شود.

مراجعات دانش آموزان به مشاوران مدارس و گفتمان مطرح شده در جلسات خود سندی بر این ادعاست. این در حالی است که آموزش و پرورش خراسان رضوی و آستان قدس رضوی برآنند تا با اجرای نشستهای تخصصی وعمومی، جدیدترین چالشهای موجود در تربیت را بررسی کرده و راهکارهای علمی و عملی برای خانواده ها ارائه کنند.

در آسیب شناسی روابط فرزند با والدین، به نامطلوب بودن روابط، نگرانی های والدین دین مدار، تقابل چالش های فرهنگی معاصر با دین مداری و پایبندی به آموزه های دینی، از میان رفتن اعتماد دو سویه در روابط عاطفی مورد نیاز و رویکرد والدین سالاری و فرزند سالاری از مهمترین مسایل امروز تربیتی عنوان شده است.

اعتماد

پیش نیاز و هسته اصلی تربیت بین والدین و فرزندان اعتماد است. امروزه به اثبات رسیده است که مربیان و معلمانی موفقند که دانش آموزان به آنها اعتماد می کنند. رعایت اصل امانت در رفتار و گفتار و عمل، والدین و معلمان را مرکز اعتماد فرزندان ساخته و آنان را دلگرم می سازد.

عباسعلی شاملی استاد حوزه و دانشگاه در این خصوص به خبرنگار مهر می گوید: از آن جا که نسل امروز بیشتر به اعمال تا گفتار ما توجه دارند، باید حرفی نزنیم که نمی توانیم به آن عمل کنیم.

وی با اشاره به برنامه درسی آشکار که همان برنامه درسی مدارس، وبرنامه پنهان که شامل نوع برخورد معلم، مربیان و اطرافیان فرد است، می افزاید: به دلیل وجود اصل برگشت پذیری عاطفی در کودکان یک تا 12 ساله، تعریف، توصیف و درونی سازی ارزشها، از وظایف اصلی مدرسه است.

شاملی می افزاید: با ارتباط و اعتمادسازی، جابه جایی ارزشی، برای بچه ها ایجاد می شود.

وی دوره نوجوانی را دوره انتقال از وابستگی به استقلال شخصیت می داند و می گوید: نوجوان در صدد کشف مسائل است و خیلی دوست ندارد به بزرگترها گوش بدهد.

برخورد چکشی نه

اگر می خواهید نوجوانتان با شما لجبازی نکند، گاهی لازم است اشتباهاتش را حتی اگر عیب بزرگی بود، به رویش نیاورید.

شاملی در این مورد معتقد است: در برخورد با نوجوان، او را محکوم نکنیم، دست روی مشکلاتش نگذاریم، چون دچار عقده حقارت و بی اعتمادی می شود که البته با تغافل، فرصت بازگشت به او خواهیم داد.

وی با بیان این که نوع ادبیات تکریم و استدلال والد و مربی، در کمک رسانی به نوجوان بسیار حائز اهمیت است، می افزاید: پرهیز از اقدام یک جانبه و انجام کار تیمی برای بزهکاری برخی از آنان، سازنده و جلوگیری کننده از انتقام آنان است.

وی آبرو ریختن و شکستن غرور نوجوانان را از بدترین روشهای تربیتی دانسته و تصریح می کند: حذف و خاموش کردن یک رفتار نادرست، با این روشها جواب نمی دهد ما با شکستن غرور نوجوان تا پایان عمر توانمندیهایش را به سخره گرفته و از او موجودی ناتوان خواهیم ساخت.

اسلام دینی همه جانبه نگر و مبتنی بر چند متغیری در امر خطیر تربیت است. این به آن معناست که دخالت عوامل گوناگون بر تربیت فرزندان نقش دارد. امروزه، یک سو نگری و غفلت از سایر متغیرها، نوعی تربیت کاریکاتوری را ایجاد کرده است.

شاملی در این مورد می گوید: کودکان بسیاری هستند که خوب نماز می خوانند، اما انشا بلد نیستند، خوب روزه می گیرند، اما نقاشی نمی دانند و خلاق نمی شوند، بشر تربیت پذیر بوده و گرنه ارسال رسول و کتاب بی دلیل است، امروزه اگر مربی نقش پدر را ایفا کند و مدارا و شکیبایی داشته باشد می تواند انسان ساز شود.

یک مربی تربیتی با 18 سال سابقه کار در مدارس گوناگون می گوید: ما باید به فرزندانمان بیاموزیم، سه تن برای تو همانند پدرند و قابل احترام، اول پدر و مادر خودت، دوم پدر و مادر همسر که تو را از تنهایی رها خواهند کرد و سوم معلم که به تو راه زندگی می آموزد.

وی ادامه می دهد: هنگامی که اصول و ضوابط صحیح تربیت، درونی سازی شود گره مشکلات باز خواهد شد.

تربیت دینی از کی؟

دو رویکرد والد محوری و فرزند محوری در دنیا پرسشهای اساسی تعلیم و تربیت را مطرح می سازند.

شاملی در این خصوص با بیان اینکه، در عصر وفور وسایل الکترونیکی که صحبت از پست مدرنیزم است، نمی توان اثر رسانه ها را دست کم انگاشت تصریح می کند: به جز والدین و مربی دهها متغیر دیگر زمام تربیت فرزندان ما را بر عهده گرفتند.

وی در ادامه با یادآوری اینکه هنوز خانواده های سختگیر پدر یا مادر سالار فراوانی داریم که اجازه رشد فرزندان را سلب کرده اند می گوید: در مقابل خانواده هایی وجود دارند که بهترین روش تربیتی زمانه کنونی را تمام و کمال در اختیار فرزند بودن می دانند.

وی با اشاره به آموزه های دینی اسلامی که فرزند را در هفت سال اول و زیر هفت سال دوم بنده تربیت رسمی و هفت سال بعدی مورد مشورت ذکر کرده است می گوید: هر چند ژان پیاژه از بزگترین روانشناسان رشد تاکید کرده است به دلیل انتزاعی بودن مفاهیم دینی، این مسایل را باید حداقل از سن 13 و حداکثر از 15 آغاز کرد، اما دکتر نوذری با رد این موضوع در ایران تئوری دیگری مطرح می سازد وآن این که به دلیل همانند سازی کودکان با بزرگترها، می شود از کودکی اول بستر سازی آموزش دین را آغاز کرد.

وی می افزاید: مثلا دروغ نگفتن را می توان به صورت رفتار عینی درآورد و چون پاداش و تنبیه در آن است به درک کودک رساند.

شاملی با اشاره به تلاوت اذان و اقامه در گوش نوزادان در فرهنگ ایرانیان می گوید: توجه مادر به مفاهیم مذهبی هنگام بارداری و لقمه حلال نیز از مواردی است که در ناخودآگاه کودک نقش داشته و ثابت شده است که آموخته های از تولد تا مرگ هیچگاه از ذهنمان محو نمی شود.

این روانشناس، آموزش مفاهیم دینی در هفت سال اول زندگی را فقط از طریق بازی کارآمد می داند و عنوان می سازد: در هفت سال دوم که زمان آموزش رسمی است،علاوه بر مدرسه به متغیرهای دیگری نظیر محله و رسانه نیز باید توجه کرد و در نوجوانی نیز تاثیر دوست و همسال بر شخصیت و رفتار فرزندان بسیار قابل توجه است و والدین باید بدانند فرزندانشان با چه کسی دوستی دارند.

هر چند اراده و آگاهی نیز از مهمترین مولفه های تربیتی است، اما دقت و توجه غیر مستقیم اولیا هم موضوع مهمی است، کودکان منفعلی که مدام به والدین در خانه و مدرسه می گویند:" چشم"، به نوع آوری و خلاقیت نمی رسند.

این را محمد مراد ناصری یکی از شهروندان مشهدی می گوید و می افزاید: من صاحب سه فرزندم و بارها دیده ام در فرهنگ ما کودکان گوش به فرمان و سربه زیر با تربیت معرفی می شوند.

وی معتقد است: باید به بچه ها فرصت باروری اندیشه، مسئولیت انجام کار و مانور داد در غیر این صورت در آینده نمی توانند از پس زندگی برآیند و همیشه کمک می طلبند.

راهکارهای تربیت دینی

استاد دانشگاه جامعه المصطفی قم ترغیب کودکان به عدم خود گرایی، خود محوری و فردمحوری را بسیار مهم می داند و می گوید: دیگر گرایی، مشارکت گرایی و در کنار دیگران فعالیت کردن از خلا های اساسی تربیت کنونی ایران است.

وی می افزاید: اغلب دیده ام مادران به کودکان خود توصیه می کنند: اسباب بازی ات را به کسی ندهی، اگر خراب شود، برایت نمی خرم، ساندویچت را خودت بخوری یا این که مواظب دفتر کتابهایت باش مال خودت است.

شاملی می افزاید: از افراط و تفریط در تربیت دوری کنیم، برخوردها باید کج دارو مریز باشد، اول از همه مطمئن باشیم به فرزندمان اطلاعات درست رسیده، بعد سراغ تربیت الگویی برویم، پدر، مادر، مربی یا از کسی که برای فرزندمان در خانواده مهم است کمک بگیریم.

وی یادآور می شود: درمراحل بعدی مراقب باشیم در حد ظرفیت فرزندان به آنان آموزش دینی بدهیم، لازم نیست او را به مراسمی ببریم که چند ساعت طول می کشد و خارج از تحمل کودکانه وی است، این گونه تربیت اثر مخرب بیشتری از هدایت دارد.

می توان با جاذبه دارکردن محافل مذهبی، مسئولیت دادن به خود بچه ها و توجه به این که فضای روانی ما، هم به حزن احتیاج دارد هم به شادی و سرور، دین را فقط در قالب تعزیه و سوگ به فرزندان معرفی نکنیم، تا آنان جذب تبلیغات دین گریزی و عرفانهای نوظهور دشمنان نشوند.

یادمان باشد که امامان معصوم شریعت اسلام، بارها توصیه موکد دارند در حزن ما غمگین و در شادمانی ما مسرور باشید.

..............................

گزارش: عزت خیابانی